Xihloko lexi xi kambisisa ku tirhisana exikarhi ka ku pfumala vutlhari ka vanhu na dizayini ya tisisiteme, ku kongomisa eka ndlela leyi ku nghenisa ka vatirhisi ku tiyisisaka tisisiteme ha yona. Yi kombisa ntirho wa ku vava eku kongomiseni ka ku endla swiboho na swilo swa ntivo-miehleketo leswi kucetelaka ku amukela ka hina maendlelo yo karhi ku tlula man’wana. Eku heteleleni, yi khutaza vaendli va swifaniso ku twisisa ku cinca loku ku tumbuluxa tisisiteme leti tirhaka, leti tirhisiwaka hi ku olova.
Endlelo i khonsati ya milawu leyi tiyimeleke leyi hungutaka ku nga tiyiseki.
Anakanya hi ku tirhisana ka wena ko sungula ni xihambukelo. Oh miyela miyela . Xana u swi endle njhani leswaku swi tirha? Goza rin’we, leri nga ni xiboho.
Kambe a wu yi akanga, a swi tano ke? Wa swi navela. Swi nga ha endleka u nga swi tivi ni leswaku valve i yini, kambe u ve xiphemu xa xihambukelo, hilaha u endlaka hakona eka fambiselo rin’wana ni rin’wana leri u tirhisanaka na rona.
Handle ka ku nghenisa ka wena, fambiselo leri a ri na xikongomelo. Hinkwaswo leswi nga swa nkoka eka wena swi kona hikwalaho ka maendlelo, ku sukela eka ku luka ka swiambalo swa wena ku ya eka okisijini leyi nga emoyeni. Vuxaka bya wena na xin’wana na xin’wana i bya mafambiselo, hambi ku ri na wena n’wini.
Kutani ha yini maendlelo man’wana ma tirha kasi man’wana a ma tirhi?
Hambi leswi hi nga na swikongomelo leswinene, vavabyi lava vabyaka va ta tshika mirhi ya vona, vana va ta tumbeta miroho ya vona, vugevenga byi hakela hi ku hatlisa naswona u ta tlhelela eka ex kumbe mikhuva ya wena yo chavisa. Jung a yi venga, Freud u ringetile ku yi tshungula naswona vukhongeri byo tala byi ringeta ku yi tshungula.
Vanhu a va na mianakanyo
No sane man a teka xisibi emubedweni wa yena a ya etlela etlhelo ka xona. Kutani ha yini maendlelo man’wana ma koka ku titsongahata ka hina—hambi ku ri ku tshembeka—kambe man’wana ku nga ri?
Ha yini hi hakela hi vomu eka mintokoto leyi nga ni khombo, kambe hi tikarhatela ku amukela leyi nga ni rihanyo? Ha yini matiko yo tala ya Afrika ma ha langutane ni vukungundzwana lebyi lamataka exikarhi ka rifuwo ro tala swonghasi? Ha yini hi namarhela ntirho wo chavisa kambe hi nga si tshama hi endla xikombelo xa ntirho wo antswa? Ha yini hi vilela hi vutomi bya hina naswona hi nga cinci nchumu?
Ku pfumala mianakanyo ka vanhu i ku hlamula eka ku nga tiyiseki. Kutani loko hi lava maendlelo hi ku tiyiseka, ha yini hi honisa tindlela leti nga ni rihanyo ivi hi titshembisa ku rhendzeleka ka switlhavi? Ku fanele ku ri na matimba yo karhi lama fihliweke ehandle ka logic na reason leti nga na vutihlamuleri. Matimba ya munyama swinene .
Naswona loko swi ri kona, xana swi vula yini eka muendli wa tisisiteme loyi a lavaka leswaku tisisiteme ta yena ti amukeriwa?
Nyikela nyingiso, eka Buku ya Tisisiteme ta Munyama.
Endlelo Ra Tivumbela
Sisiteme a yi helelanga handle ka ku nghenisa ka mutirhisi loyi a tiyimiseleke. Ku fikela loko munhu a endla xiboho xo hlawula ku nghenela, u nga ha va u tlanga eka xin’wana ni xin’wana lexi u xi akaka. Loko sisiteme yi ri khonsati ya milawu leyi tiyimeleke leyi hungutaka ku nga tiyiseki, u le ka tintswalo ta mutirhisi hi ku ringana tanihi leswi va nga va wena.
Input yi tiyisisa sisiteme.
Loko hi ku tekela etlhelo, hi ya ehansi eka sele leyitsongo swinene, hi tlhela hi ku hlanganisa endzhaku, a hi nga ta ku vuyisa kumbe ku tumbuluxa wena lontshwa. Tisisiteme to hambana ti lava switirhisiwa swo hambana swo tiyisisa, kambe minkarhi hinkwayo i swa xisekelo eka sisiteme naswona a ti siviwi.
Ku fikela loko mutirhisi a vona xilaveko, a ku nge vi na ku nghenisa, ngopfu-ngopfu loko sisiteme yi nyikeriwa ka ha ri emahlweni. Hambi loko xilaveko xi ri erivaleni, xi twala naswona xi twala, mutirhisi a nga ha hlawula ku nga nghenisi kumbe ku yima.
Hi xikongomelo xa xiphemu lexi, hi ta kongomisa eka switirhisiwa swa mali: mutirhisi a nga kona eka sisiteme ku kondza va tirhisa mali. Mavonelo ni minjhekanjhekisano swa tsakisa, kambe mali yi ni swipimelo, ya vonaka naswona i xikombiso lexi nga erivaleni xa ku endla swiboho.
Kutani, xana hi tumbuluxa maendlelo ya hina, kumbe ma tivumbela?
Anakanya hi nchumu wo hetelela lowu u tirhiseke mali ya wena eka wona. Xana munhu un’wana a a fanele a ku khorwisa, kumbe u tikhorwisile leswaku swi fanerile ku hakela? Hambi loko munhu a ku vulavule eka swona, swi tirhile hikuva a wu swi lava. A ku nga ri hi swivumbeko kumbe swiphemu.
Muendli wa tisisiteme na yena a a ri ni swipimelo; eka ku twisisa ka vona ka wena, swilaveko swa wena ni ndlela yo ku fikelela. Hambi swi ri tano va swi endlile.
Swi nga ha endleka leswaku xiendliwa lexi a xi nga enerisi hambi ku ri ku eneriseka. Swi nga ha endleka hambi ku ri leswaku a swi nga pfuni nchumu hi ku helela eka wena, kumbe ku ri vukanganyisi lebyi kongomeke. Hambi swi ri tano va kume mavonelo ya wena.
I yini endzeni ka hina lexi hi susumetelaka ku hlawula eka maendlelo man’wana ku tlula man’wana?
Milawu ya ku pfumala ku twisisa
Endlelo leri amukeriwaka a ri si tshama ri teka ku pfumala mianakanyo tanihi xihinga.
Entiyisweni, loko hi langutele leswaku xirho xin’wana ni xin’wana xa fambiselo leri xi ta va xi nga ri na mianakanyo eku hlongoriseni ka xona ku tiyiseka, ku ni swilo switsongo leswi cinca-cincaka leswi faneleke ku vilela ha swona. Swi ta tlhela swi hi pfuna ku dizayina hi ndlela leyinene ku sukela eka ku tsandzeka ku ya eka ku amukeriwa.
Ku tiyiseka i ndhawu yin’we leyi u yaka eka yona. Hi ku nyika tindlela to tala kwalaho, hi lawula riendzo naswona hi herisa ku kaneta ka ha ri emahlweni.
Loko fambiselo ri ri khonsati ya milawu leyi tiyimeleke leyi hungutaka ku nga tiyiseki, mintirho ya muendli wa yona yi ni swiyenge swinharhu:
Ku hunguta ku nga tiyiseki
Ku simeka milawu yo tiyimela ku fikelela (1) .
Ku nghenisa milawu leyi eka ntokoto wo olova, lowu phindha-phindhiwaka eka mutirhisi
Naswona leswi u swi kumaka i button kumbe lever leyi u yi susumetelaka ku flush poop ya wena ekule ku ya etikweni ra masalamusi. Ku hava dyondzo leyi lavekaka. Tshama hambi u swi lava, endla ntsena bindzu ra wena endzeni ka xibya, hi ta khoma leswi seleke.
Loko hi amukela ku pfumala mianakanyo tanihi xiphemu ku nga ri xihoxo eka fambiselo rin’wana ni rin’wana, hi fika eka xihlohloteri xa kona xa xisekelo:
Ku vava ku kongomisa ku endla swiboho swa hina leswi nga twisisekiki
Emisaveni leyi nga riki na switlhavi, hi gweviwe ku pfumala vutivi bya hina. I ku dyondza switlhavi swa hina na switlhavi swa van’wana leswi hi swi dyondzeke, hi swi tumbuluxa, na ku tumbuluxa tisisiteme letintshwa na thekinoloji eka hina eka tinxaka. Naswona eka ku endla swiboho swa hina swa siku na siku, hi tshama hi ri karhi hi tivonela eka switlhavi.
Xana fambiselo leri amukeriwaka minkarhi hinkwayo hi rona leri nga ni switlhavi leswitsongo?
Ku Buluka ka Nantswo
A ku na nchumu wo tika ku tlula ku ringeta ku cinca mianakanyo ya munhu.
Loko munhu a ntshunxekile eka maendlelo kumbe mikhuva yo karhi, ku cinca “xiyimo xa yena xa quantum” hambi ku ri emahlweni ka vumbhoni lebyi kanetanaka hi ku kongoma swi lava ku va swi nga koteki. Eka minkarhi yoleyo, u kuma ndlela leyi mianakanyo yi nga vaka yi nga twisiseki ha yona.
A wu nge swi koti ku cinca mianakanyo leyi nga laviki. Miehleketo leyi endlaka tano, yi ta khoma voko ra wena hi yoxe yi kombela swiletelo.
Ndzi tshame ndzi rhumela email eka mutsari wa buku leyi hakunene yi antswiseke xibalo xa bindzu ra mina ku kuma leswaku hi yihi leyi a yi tika swinene exikarhi ka ku xavisa buku ya yena na ku endla leswaku vanhu va amukela tisisiteme leti a ti dyondziseke eka yona.
A swi hlamarisi leswi ku endla leswaku vanhu va hakela buku leyi a ku ri xiphemu xo olova. Malembe ya yena ya ku vava, ku tsandzeka ni ku vilela a ku ri swilo leswi a va lava ku swi papalata hi ku ya hi mianakanyo , naswona ku hakela mali ya buku leyi a ku ri ndlela yo olova yo titwa onge va endla swo karhi hi xiphiqo lexi.
A a ri/u xavisa vutlhari bya nkoka, kambe u nga rhangela hanci ntsena ku ya ematini. Minkarhi hinkwayo ku ni vaxavi vo tala va mafurha ya nyoka ku tlula vaxavisi; hikuva mimpimo ya hafu yi tshama yi olova naswona ya koka rinoko. Nakambe, ku va ni munhu wo sola swa olova swinene ku tlula ku rhwala vutihlamuleri bya vutomi bya hina vini.
Kutani hi wela eka vukanganyisi, swilo swo biha ni leswi nga swinene ngopfu—ku nga ri hileswi a hi nga swi tivi swo antswa, kambe hileswi a hi nga swi lavi. Hi tlhela hi ti kanganyisa hi xivangelo lexi fanaka, ku fana ni le mhakeni ya buku.
Vo tala va vilela hi xiyimo xa vona, kambe va amukela ntsena ku cinca kutsongo hilaha swi nga kotekaka hakona. Kambe loko ku vava ku kongomisa ku endla swiboho swa hina leswi nga twisisekiki, ku ta va ni ku cinca .
Eka xiyimo lexi, ku vava ku ringanile ku sindzisa mianakanyo ku huma eka nchavelelo kumbe ku pfumala ku tsakela ivi yi nghena eka xiyimo xo nghenisa—ku sungula ku tirhisana ka yona ni fambiselo hi ndlela leyi lavekaka. Handle ka yona, fambiselo a ri tick. A yi fambelani na mutirhisi, naswona hikwalaho a ku na mutirhisi kumbe sisiteme leyi nga kona.
Handle ka ku buluka loku ko hlawuleka ka ku vava, hinkwaswo leswi fambiselo ri tiyimiseleke ku swi fikelela, ri kota ku swi fikelela, naswona hambi ku ri swirhendzevutana swa rona leswi landzelaka swa mbuyelelo a swi pfuni nchumu.
Hikwalaho, xivutiso xo sungula na xa nkoka swinene eka dizayini ya tisisiteme hi lexi:
Xana swi fanele swi vava kwihi?
Hi ku kuma nkarhi lowu wa nkoka ni ku veka kampa ku wu rhendzela, fambiselo ra wena ri dyisa ku yelana ka rona. Loko ku vava ku ri mafurha ya ntiyiso ya sisiteme yihi na yihi, muendli wa yona u fanele ku vona leswaku hi swihi swiendlakalo leswi tirhaka kahle ku hlohlotela ku nghenisa na ku sungula xirhendzevutani. Leswi swi hundzuka milawu ya wena yo tiyimela.
Eka maendlelo yo tshikilela, ku vava hi ntolovelo i ka xiviri, ku nghenisiwa eka nkarhi wa nkoka evuton’wini bya mutirhisi ku sindzisa mahanyelo ya vona. A swi enelanga ntsena ku tshemba kumbe ku langutela leswaku vanhu va ta landzela ku hleleka kumbe swiboha leswi vekiweke hikuva va kona. Hilaha hi swi voneke hakona, hambiloko swi ri swa ku vuyerisa hina, ha ha honisa maendlelo.
Xana u karhele ku ambala ti mask hi nkarhi wa COVID hi nkarhi wihi? Xana u sanitize hi tlhelo ra vukhongeri? Xana u tihambanise ni varhandziwa hinkwavo?
No. Eka threshold yin’wana ya inconvenience, u te “fuck it” ivi u opted out.
Handle ka laha swi faneleke ku vava kona , swilo swin’wana swimbirhi swa nkoka swi khumba ku nghenisa ka mutirhisi:
Xiyimo xa vona xa miehleketo/mintlhaveko
Vutivi bya vona malunghana ni fambiselo kumbe swiphemu swa rona
Ku hlanganisiwa ka swilo leswi swinharhu swi endla xiboho xa loko mutirhisi a ta tiyisisa sisiteme hi ku tirhisa ku nghenisa kumbe e-e.
Thekinoloji & Tisisiteme
Eku hundzuleni ka milawu yo tiyimela yi va ntokoto wo olova eka mutirhisi, ku na nchumu wun’we ntsena lowu u faneleke ku wu tekela enhlokweni:
Leswaku mutirhisi a nga si tshama a va eka nkarhi wihi na wihi swi nga fanelanga ku tshikileriwa
Ku sungula, hlawula tisoftware na tisisiteme leti nga kona khale ematshan’wini yo aka ku suka eka xiyimo xa le hansi. Hi fike ngopfu tani hi muxaka wa swiharhi ku tirha hi matimba eka architecture leyintshwa ntsena ku vona loko sisiteme yi tirha. Hambi leswi swi nga ta hambanyisa ku va na thekinoloji ya vulawuri eka tisisiteme ta wena, u lahlekeriwa hi nkarhi na ntirho wo hlela ku hlanganisiwa na ku hlayisiwa.
Loko fambiselo ra wena ri vupfile lerova ri kota ku tihanyisa, u nga sungula ku nghenisa magoza yo tano laha u vonaka swi laveka. Hambi leswi hi nga ha *khohlola ku nga ta* nghenisa switlhavi swo endliwa ku kongomisa mahanyelo ya mutirhisi, ku nga tsaki ngopfu loku nga riki na xisekelo ku ta endla leswaku mutirhisi wihi na wihi a lahlekeriwa hi endlelo.
Loko tisisiteme ta wena ti tirha ekule, u lava ku tiyisisa leswaku mutirhisi u titwa a tiyiseka leswaku ku na munhu loyi a kumekaka ku va seketela rungula ekule. Ndzi vone mabindzu ya xidijitali ya tsandzeka ntsena hikuva vatirhisi va wona a va nga swi koti ku tihlanganisa na vanhu loko swi ri swa nkoka swinene.
Boxa swipimelo swa wena ka ha ri emahlweni naswona u swi namarhela. Endlelo ri kona ntsena hikuva vatirhisi va pfumela ku ri tshemba. Loko vatirhisi va hundza hi le ka xirhendzevutana ivi va ku kuma wa tshembeka, va nga bumabumela fambiselo ra wena eka van’wana.
Leswaku u hunguta ntshikilelo eka wena ni le ka mutirhisi, hlayisa tindhawu to khumba ti nga ri tingani naswona tirha hi matimba leswaku u nga tshembisi ehansi.
Software i vuyimeri bya xidijitali ntsena bya mahanyelo ya hina ya miri. Leswi swi vula leswaku loko u ehleketa leswaku web3 i ndhawu ya vuhlayiseki, wa ha swi kota ku kanganyisiwa. Ku hava nchumu lowu endliweke hi vanhu lowu nga riki na vuphukuphuku. Internet i xitirhisiwa xa xidijitali ntsena, ntumbuluko wa munhu wu tshama wu ri tano.
Misinya ya milawu ya ku dizayina tisisiteme na yona yi tshama yi ri tano. Loko ti- hardware kumbe tisisiteme ta xiviri ti nga ri kona, a ku na lexi software yi nga xi endlaka ku ti siva.
Ku Lovisa Maendlelo
Matimba lamakulu ya fambiselo minkarhi hinkwayo i ku tsana ka rona lokukulu. Leswi swa tirha na wena.
Leswinene ni leswo biha i tiajenda ntsena eka fambiselo, leti endliwaka hi vayimeri ni vaendli va swifaniso lava ri hlayisaka. Loko sisiteme yi nga ha tirheli kumbe ku yimela mutirhisi, va na matimba yo yi herisa eka swiyimo swo hambana.
Hi xisekelo, hikuva hi simekile leswaku ku nghenisa ka mutirhisi i mutiyisisi wa sisiteme, va khoma vulawuri lebyi nga erivaleni eka sisiteme ntsena loko va twisisa muxaka wa yona, swiphemu na nkoka wa ku nghenisa ka vona.
Loko fambiselo ri ri khonsati ya milawu leyi tiyimeleke leyi hungutaka ku nga tiyiseki, xin’wana ni xin’wana xa swiyimo leswinharhu xi nga cinciwa leswaku xi herisa.
Xo sungula, hi ku tumbuluxa ku nga twanani endzeni ka swiphemu kumbe vuhlanganisi lebyi lavekaka leswaku milawu yi tshama yi ri karhi yi tirha.
Xa vumbirhi, hi ku cinca milawu leswaku yi nga ha pfumeleli xirhendzevutani xa mbuyelo ku yisa emahlweni sisiteme.
Xa vunharhu, hi ku engetela ku nga tiyiseki hi ndlela leyi endlaka leswaku vukona bya swiyimo swimbirhi leswi hundzeke swi nga tirhi.
Tanihi leswi ma tumbuluxiwaka ni ku lovisiwa hi ku olova, mafambiselo lama nga onhakiki hikwalaho i rin’we leri nga ni matimba hinkwawo yo onha hinkwavo. Kutani ha yi hlayisa, leswaku hi tihlayisa.
Kambe a hi nge languteli ku hetiseka eka mafambiselo wahi na wahi. Ku tirha kahle na ku pakanisa i swa nkoka swinene, hikuva xikongomelo xa ntirho wa sisiteme i ku tshama yi ri karhi yi tirha.
